Ուկրաինա Ռուսաստանի լայնամասշտաբ ներխուժումից երեք տարի անց էլ ռուսական օկուպացիոն զորքերը չեն կարողանում զգալի հաջողություններ գրանցել մարտի դաշտում։ Մինչդեռ՝ ռուսական տնտեսությունը շարունակ թուլանում է։
Ռուսաստանի պետական Ազգային բարօրության հիմնադրամը շարունակում է դատարկվել, ռազմաճակատին անհրաժեշտ ռեսուրսները՝ զինամթերք, աշխատուժ, աստիճանաբար ավելի դժվար է դառնում հայթայթել։
Այս հանգամանքները Կրեմլին ստիպել են դիմել Իրանին և Հյուսիսային Կորեային՝ կորուստները լրացնելու համար։
Ներկայացվածի ֆոնին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել է, թե Վաշինգտոնը պատրաստ է ուժեղացնել տնտեսական ճնշումը Ռուսաստանի նկատմամբ, եթե Կրեմլը չդադարեցնի պատերազմը։
Թե ինչ մոտեցում կցուցաբերի Արևմուտքը՝ մեծապես կախված է Ռուսաստանի տնտեսական իրավիճակի գնահատականից։
Այդուհանդերձ ոմանք այն կարծիքին են, որ Ռուսաստանը կարող է, գործնականում, անսահմանափակ ռեսուրսներ տրամադրել պատերազմին՝ անկախ պատժամիջոցներից, և որ Կիևը պետք է ընդունի Մոսկվայի պայմանները, ինչը փաստացի նշանակում է Ռուսաստանի հաղթանակ։
Սակայն շատերն են համոզված, որ Ռուսաստանի տնտեսությունը արագորեն թուլանում է, և ԱՄՆ-ն ու նրա դաշնակիցները պետք է խստացնեն պատժամիջոցներն ու դրանց կիրառման կարգը, հատկապես՝ ռուսական էներգետիկայի և մետաղագործության ոլորտների նկատմամբ, որպեսզի հարկադրեն Պուտինին խաղաղություն հաստատել։
Այս սցենարը, հասկանալի պատճառներով, առավել նպաստավոր կլինի թե՛ Ուկրաինայի, թե՛ ԱՄՆ-ի, թե՛ Արևմուտքի համար։
Որևէ հեռանկարի պարագայում, կասկած չի հարուցում, որ աճող տնտեսական ճնշումը կթուլացնի ռուսական ռազմական մեքենան և կմոտեցնի այն օրը, երբ թնդանոթներն այլևս կլռեն։
Վաշինգտոնում գործող Hudson Institute վերլուծական կենտրոնը ժողովել էր փորձագետների՝ քննարկելու Ռուսաստանի նկատմամբ տնտեսական ճնշում գործադրելու Միացյալ Նահանգների կարողությունը։
ԱՄՆ նոր վարչակազմի խնդիրները
Հրավիրյալ փորձագետները համոզված էին, որ Ռուսաստանի նկատմամբ պետք է շատ ավելի մեծ տնտեսական ճնշում գործադրել, որպեսզի Պուտինն այլևս զուրկ լինի պատերազմը շարունակելու ռեսուրսից, ինչը, բնականաբար, կհանգեցնի պատերազմի համեմատաբար շուտ ավարտմանը։
ԱՄՆ պետքարտուղարի նախկին տեղակալ, դեսպան Ջեյմս Գլասմանի կարծիքով՝ այժմ ժամանակն է կրկնապատկել ջանքերը՝ Ռուսաստանին խաղաղություն պարտադրելու համար։
«ԱՄՆ նոր վարչակազմը դեռ պետք է շարունակի զենք մատակարարել Ուկրաինային, բայց ավելի կարևոր է կենտրոնանալ տնտեսական ճնշման վրա, հատկապես այն ոլորտներում, որտեղ դեռևս պատժամիջոցներ չեն կիրառվել»,- նշել է Գլասմանը։
Նա հատկապես կանգ է առել Եվրոպա, մասնավորապես՝ Գերմանիա, ռուսական հեղուկ բնական գազի արտահանման վրա, նշելով, որ անցած տարի Եվրոպա մատակարարված ռուսական կապույտ վառելիքի ծավալը 20%-ով գերազանցել է 2023 թվականի ցուցանիշը։
«Սա պետք է հրատապ դադարեցնել և փոխարինել ամերիկյան հեղուկ բնական գազով»,- ընդգծել է Գլասմանը։
Ինչո՞ւ են շատերն այն մտքին, թե պատժամիջոցները չեն գործում
Փորձագետների կարծիքով՝ նշվածը պայմանավորված է երկու գործոնով։ Մի կողմից՝ պատժամիջոցների իներցիայով, մյուս կողմից՝ Կրեմլի հաջող քարոզչությամբ, որը ներկայացնում է, թե Ռուսաստանն իբր «հաջողությամբ հաղթահարում է» տնտեսական ճնշումները։
RAND-ի ավագ գիտաշխատող Չարլզ Քինգ Մալորին ասաց․ «Պատժամիջոցների գծով մասնագետները տարբեր կարծիքներ ունեն Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառվող սահմանափակումների արդյունավետության վերաբերյալ, բայց նրանցից ոչ մեկը անգամ ամենից հոռետեսական գնահատականներում չի պնդում, որ դրանք ընդհանրապես չեն աշխատել»։
Այդուհանդերձ, ըստ նրա, անգամ նման պատժամիջոցների դեպքում մեծ դեր ունեն, այսպես կոչված, «սև ասպետները»՝ այն երկրները, որոնք գործնականում խոչընդոտում են, որպեսզի պատժամիջոցները լիարժեք գործեն տվյալ պետության դեմ։
«Ռուսաստանի դեպքում այդ «սև ասպետները» Չինաստանն ու Հնդկաստանն են, որոնք մեծ ծավալներով նավթ են գնում։ Հետևաբար, անհրաժեշտ է հետապնդել բոլոր միջնորդներին, որոնք նպաստում են պատժամիջոցների շրջանցմանը։ Անհրաժեշտ է պատրաստ լինել առգրավելու բեռները, հնարավոր է՝ նույնիսկ հրապարակային աճուրդի հանելու, ինչպես նաև տուգանքներ սահմանելու, որպեսզի պատժամիջոցներն իրական զսպող ազդեցություն ունենան»,- շարունակեց Մալորին՝ հավելելով, որ սահմանափակումները պետք է խստացվեն։
Արևմտյան ինստիտուտների վերահսկողական դերը
«Ուկրմետալուրգպրոմ» ասոցիացիայի նախագահ Ալեքսանդր Կալենկովը պատմել է, թե պատերազմի ընթացքում ինչպես են փոխվել ուկրաինական արտահանման շուկաները, և Կիևը շատ ոլորտներում վերակողմնորոշվել է դեպի Եվրամիություն։
«Մենք սկսել ենք Եվրամիության շուկան համարել մեր ներքին շուկան։ Ցավալի է տեսնել, որ, չնայած 2022 թվականի մարտին սահմանված պատժամիջոցներին, Եվրամիությունը դեռ ներմուծում է ռուսական արտադրանք։ Ինչու՞։ Քանի որ ռուսական ընկերությունները ակտիվներ ունեն եվրոպական երկրներում։ Օրինակ, պողպատ արտադրող ռուսական ընկերությունները Բելգիայում, Դանիայում և Չեխիայում ունեն գլանման գործարաններ»,- ասել է Կալենկովը։
Նրա կարծիքով՝ անհրաժեշտ է պատժամիջոցներ կիրառել նաև այդ ընկերությունների նկատմամբ։
Չարլզ Քինգ Մալորին նշել է, թե պատժամիջոցներ սահմանելիս՝ հարկ է հաշվի առնել հակառակորդի կարողությունը հարմարվել։
«Երբ ռուսները չեն կարողանում գազ արտահնել Եվրոպա, այն օգտագործում են մետաղ արտադրելու համար։ Եթե դա էլ չստացվի, օգտագործում են պարարտանյութ արտադրելու համար։ Եվրոպական պարարտանյութ արտադրողներն այժմ զայրացած են, քանի որ Ռուսաստանը հսկայական քանակությամբ պարարտանյութ է արտադրում գազով։ Իսկ եթե նրանք չեն կարողանում մեքենաներն ուղիղ Ռուսաստան արտահանել, կգտնեն այլ ճանապարհ, օրինակ՝ Վրաստանով։ Ուստի պատժամիջոցներ սահմանելիս՝ անհրաժեշտ է նախատեսել հնարավոր բոլոր շրջանցման ուղիները՝ գազն այլ ուղղությամբ օգտագործելուց մինչև միջնորդներ։ Պատժամիջոցներ կիրառող երկրները պետք է սերտ համագործակցեն»,- նշել է Մալորին։
Նրա խոսքով՝ նավթատարների Ռուսաստանի ստվերային նավատորմի ստեղծումը կարելի էր կանխել ի սկզբանե՝ «սահմանափակելով լցանավերի ապահովագրությունը որոշակի ապահովագրական ընկերություններով և անվտանգության պահանջներ մտցնելով, ինչպես նաև նավթատարների պարտադիր ստուգումն ու վերանորոգումը կապելով արևմտյան վերահսկողության տակ գտնվող նավաշինարանների հետ»։
Ոսկին տնտեսական պատժամիջոցները շրջանցելու միջոց է
Չարլզ Քինգ Մալորին ռուսական ոսկու հետ կապված գործարքներն անվանել է սպառնալիք Կրեմլի դեմ սահմանված ներկայիս առևտրային արգելքներին՝ նշելով, որ այն մոտ ապագայում կարող է խնդիր դառնալ, եթե նոր պատժամիջոցներ չսահմանվեն։
Նրա խոսքով՝ դրա դեմ պայքարի համար գոյություն ունեն ապացուցված մեխանիզմներ՝ սկսած պատժամիջոցների տակ գտնվող երկրից ոսկու արտահանումն ուղղակի արգելելը մինչև համաշխարհային շուկաներում ոսկու տեղաբաշխման սահմանափակումները։
Որքանո՞վ է իրատեսական Սաուդյան Արաբիային համոզել ավելացնել նավթի արդյունահանումը
Ջեյմս Գլասմանը վստահ չէ, որ նման բան երբևէ տեղի կունենա։
ԱՄՆ պետքարտուղարի նախկին տեղակալը կարծում է, որ «եթե մենք հարվածենք ռուսական հեղուկ բնական գազին և ճնշենք Թուրքիային, որպեսզի նա դուրս մղի ռուսական գազը «Թուրքական հոսք» խողովակից, այդքանը բավարար կլինի Կրեմլում խուճապ առաջացնելու համար»։
Չարլզ Քինգ Մալորին, ընդհակառակը, հավատում է, որ մեխանիզմներ կան, որոնք կնպաստեն, որպեսզի ՕՊԵԿ-ի անդամ - երկրները ընդլայնեն նավթի արդյունահանումը։
Նա հիշեցրեց, թե ինչպես նավթի ցածր գները ժամանակին օգնեցին կործանել ԽՍՀՄ-ը՝ փաստացի «սնանկացնելով կոմունիստական պետությունը»։
«Այսօր նավթի համաշխարհային գների իջեցումը ռուսական տնտեսությունը ոչնչացնելու ամենաարդյունավետ միջոցն է»,- ընդգծել է փորձագետը։
Ուկրաինայի հազվագյուտ մետաղների նշանակությունը
«Ուկրմետալուրգպրոմ» ասոցիացիայի նախագահ Ալեքսանդր Կալենկովը հաստատել է, որ Ուկրաինայում կան հազվագյուտ մետաղների հսկայական հանքավայրեր՝ այդ ոլորտը համարելով ներդրումների համար ամենագրավիչներից մեկը։
«Կարծում եմ, որ շահեկան առաջարկ է: Շահեկան իրավիճակ է»,- ասել է նա՝ արձագանքելով հարցին, թե արդյոք Կիևում դիտարկում են այդ մետաղները սպառազինության հետ փոխանակելու տարբերակը։
Չարլզ Քինգ Մալորին ավելացրել է, որ դա «հենց այն է, ինչ ԱՄՆ-ին կարող է խիստ անհրաժեշտ լինել», քանի որ «հազվագյուտ մետաղների առաջատար մատակարարը Չինաստանն է», և Պեկինն արդեն իսկ ակնարկել էլ, որ եթե ԱՄՆ-ի հետ նոր առևտրային պատերազմ սկսվի, այն կսահմանափակի հազվագյուտ օգտակար հանածոների արտահանումը, որոնք պահանջված են սպառողական էլեկտրոնիկայի գրեթե բոլոր ապրանքների արտադրության համար։
«Դա ստիպում է Թրամփի վարչակազմին նոր աղբյուրներ փնտրել այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Գրենլանդիան և Ուկրաինան, որտեղ կան այդ մետաղների մեծ պաշարներ»,- նշել է փորձագետը։
